بررسی نظام های رتبه بندی دانشگاهها: یک رویکرد انتقادی

امروزه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی در توسعۀ کشورها نقشی اساسی دارند. به دلایل متعددی ازجمله تقاضای گسترده برای تحصیلات تکمیلی، سیستمهای آموزشیِِِِِِِِِِِِِِِِِ نوین، بین­المللی شدن صنعت آموزش­ عالی و ایجاد دانشگاههای کارآفرین و نوآور رقابت بسیار نزدیکی در این صنعت به­وجود آمده است. به­طوری­که این رقابت منجر به بهبود کیفیت آموزشی، ارتقا عملکرد دانشگاهها، توسعۀ مبتنی بر دانش، دستیابی به منابع بیشتر و جذب سرمایه­های فکری بهتر شده است. یکی از روشهای تعیین جایگاه دانشگاهها، نظامهای رتبه­بندی است که در طول زمان با تغییرات زیادی مواجه بودند. در این مقاله، ابتدا نحوۀ شکل­گیری و ویژگیهای نظامهای معتبر رتبه­بندی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. در ادامه، با­توجه­به مزایای رتبه­بندی دانشگاهها و مراکز آموزشِ ­عالی، با  رویکردی انتقادی به بررسی چالشهای اساسی پیش­رو در نظام­های رتبه­بندی، شاخصها و روشهای اندازه­گیری داده­ها پرداخته شده است. نتایج بررسی نشان می­دهد که نظامهای رتبه­بندی موجود جامع نبوده و عمدتاً با مشکلاتی در زمینه­های سنجش کیفیت، نمایش رشد یا افول، وزن­دهی معیارها، اثر متئو، اعتبارسنجی، جامعیت، وضوح، تحرک و بالندگی، تعمیم­پذیری و محدودیت زبان مواجه هستند. درنهایت، با­توجه­به اینکه هرساله دانشگاههای ایران توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام رتبه­بندی می­شوند، معیارهای این نظام نیز مورد­مطالعه قرار گرفته و پیشنهادهایی برای رفع کاستی­ها ارائه شده است.